PANUFNIK, ANDRZEJ - 12 Miniature Studies - Circle of fifths - nuty na fortepian - Boosey & Hawkes - BH 101488 / M-060-03995-9

opis do publikacji za: https://ninateka.pl/kolekcje/panufnik/audio/krag-kwintowy-na-fortepian

Napisany w 1947 roku cykl 12 miniatur, zebranych pod wspólnym tytułem Krąg kwintowy, to pierwszy utwór Panufnika skomponowany po zakończeniu II wojny światowej (wcześniej kompozytor dokonał rekonstrukcji niewielkiej części utraconych podczas wojny partytur), a zarazem pierwszy przeznaczony na fortepian solo (w całym dorobku Panufnika są zaledwie trzy takie kompozycje, fortepian odgrywa jednak często niebagatelną rolę w utworach orkiestrowych). Praca nad nim stała się dla kompozytora swego rodzaju powrotem do tworzenia, co wspominał w Autobiografii następująco:

Przede wszystkim musiałem się upewnić, że w ogóle jestem w stanie komponować. Zacząłem na próbę improwizować na fortepianie, poszukując pomysłów harmonicznych, melodycznych i rytmicznych, stopniowo stawiając sobie dodatkowe zadania wzbogacenia możliwości czysto pianistycznych. (...) Wkrótce też, ku mej wielkiej satysfakcji, zaczęły mi przychodzić do głowy pomysły muzyczne, zarówno orkiestrowe, jak i fortepianowe.

W ten sposób powstało 12 miniatur, składających się na Krąg kwintowy. Nazwa cyklu wzięła się stąd, że – na wzór Bachowskich fug – kolejne jego części zostały skomponowane w tonacjach odległych od siebie o kwintę, według zasad koła kwintowego. Panufnik utrzymuje nawet znaki przykluczowe odpowiadające kolejnym tonacjom – całość otwiera Preludium cis-moll, po którym następują: Interludium fis-moll, Etiuda h-moll, Interludium e-moll etc., aż do zamykającego cykl Postludium as-moll. Wewnątrz poszczególnych miniatur traktuje jednak tonalność dur lub moll ambiwalentnie; operuje językiem muzycznym pełnym dysonansów oraz „chropawych” współbrzmień i stosuje liczne znaki przynutowe.

Dodatkowo kompozytor postanowił zróżnicować utwory naprzemiennie pod względem tempa (szybkie–wolne), dynamiki (forte–piano) oraz charakteru (burzliwy–medytacyjny). Dla nadania cyklowi jednolitości wprowadził także w każdej części, w sposób mniej lub bardziej oczywisty, tę samą linię melodyczną, przetykając nią strukturę kolejnych miniatur.

Tak powstał cykl wirtuozowskich utworów fortepianowych, nawiązujących do twórczości Bacha i Chopina, pełnych arcytrudnych pianistycznych pomysłów technicznych oraz niebanalnych propozycji brzmieniowych w częściach wolnych. Ze względu na swą rangę artystyczną cykl ten w pełni zasługuje na szerszą niż dotychczas obecność w repertuarze pianistycznym.

Warto dodać, że po rewizji utworu w 1955 roku kompozytor zrezygnował z nadawania kolejnym miniaturom nazw „etiuda” bądź „interludium” oraz dookreślania ich tonacją, pozostawiając wyłącznie kolejny numer porządkowy. Zmienił też tytuł na angielskie Twelve Miniature Studies.